Ekonomia sozial eta solidarioak (ESS) negozio eredu tradizionalei alternatibak eskaintzen dizkie, pertsonak, ingurumena eta gizarte-eragina lehenetsiz onura ekonomikoaren gainetik. «Bakoitza berera» ohikoa den munduan, eredu hauek elkarlana posible ez ezik ezinbestekoa dela gogorarazten digute. Jarraian, sektore eraldatzaile hau osatzen duten negozio eredu nagusiak aztertuko ditugu.
Cooperativas
Kooperatibak ESSren eredu adierazgarrienetako bat dira. Kudeaketa demokratikoan oinarritzen dira, non kide bakoitzak boto bat duen, kapital-inbertsioa edozein dela ere. Kooperatiba mota desberdinak daude, hala nola, lan elkartua, nekazaritza edo zerbitzu kooperatibak. Enpresa hauek parte-hartze aktiboa sustatzeagatik eta beren irabaziak proiektuan edo komunitatean berriro inbertitzeagatik nabarmentzen dira. Laburbilduz: kasu honetan harmailetatik ez du inork partidua ikusten, denek jokatzen dute.
Lan enpresak
Lan-sozietateek enpresa-eraginkortasuna eta printzipio sozialak uztartzen dituzte. Eredu horretan, kapitalaren %51 gutxienez langileena da, eta erabakiak hartzen ere parte hartzen dute. Formatu horri esker, langileak izan daitezke enpresaren arrakastaren onuradun nagusiak, lan-egonkortasun eta konpromiso handiagoa sustatuz. «Ontzia portura sartzen bada, denok ospatzen dugu» esatea bezala da.
Kontsumo kooperatibak
Kooperatiba hauek kalitatezko ondasunak edo zerbitzuak bidezko prezioetan eskuratzea nahi duten pertsonek sortzen dituzte. Energia berriztagarrien kooperatibetatik hasi eta elkarlaneko supermerkatuetaraino, irabazi asmorik gabeko bazkideen beharrak asetzea da helburua, kontsumoan iraunkortasuna eta gardentasuna sustatuz. Aitortu dezagun, merkea den guztia ez da ona, baina bidezkoa dena, noski ona izan daitekeela.
Gizarteratze enpresak
Enpresa hauen eginkizuna egoera ahulean dauden pertsonen integrazio soziolaborala da. Jarduera ekonomikoak prestakuntza- eta laguntza-programekin uztartzen dituzte, beren langileek lan-merkatu konbentzionalean sartzeko gaitasunak eta esperientzia eskuratzea ahalbidetuz. Eskua luzatzea bezelanda norbaiti igotzen laguntzeko, baina baita eskalatzen irakastea ere.
Elkarteak eta fundazioak
Elkarteak eta fundazioak ESSren oinarrizko zutabeak dira, gizarte, kultura, hezkuntza edo ingurumen helburuen alde lan egiten dutenak. Elkarteek helburu komun bat duten pertsonak biltzen dituzten bitartean eta beren eginkizunean sortutako diru-sarrerak berriz inbertitzen dituzten bitartean, fundazioek helburu sozial edo interes orokorrerako ondasunak izatea dute ezaugarri. Biak dohaintzen, diru-laguntzen edo norberaren jardueren bidez finantzatzen dira, eta haien eragin positiboa hezkuntza, osasuna edo gizarteratzea bezalako arloetara hedatzen da. Hemen garrantzitsuena ez da irabaztea, gehitzea baizik.
Mutualitateak eta beste eredu batzuk
Mutualitateak aseguruak edo pentsioak bezalako zerbitzuak eskaintzen dituzten erakundeak dira, modu kolektiboan eta irabazirik gabe kudeatutakoak. Bere funtsa kideen arteko elkartasunean datza, ekitatiboki onura bermatuz. Horrez gain, badira ezezagunak diren beste eredu batzuk, hala nola autofinantzatutako komunitateak edo enpresa sozialak, ekosistema anitz horren parte direnak ere. ESSan beti baitago sormenerako eta lankidetzarako tartea.
Zergatik egin apustua ekonomia sozial eta solidarioaren alde?
Korporazio handiek aberastasuna pilatzen duten sisteman, gehiengoa prekarietatean bizi den bitartean, ESS ereduak adierazpen politikoa dira: beste eredu bat posible ez ezik, beharrezkoa da. Antolakuntza-modu hauen alde egitea, gehiegizko irabazien aurrean pertsonak eta planeta lehenesten dituen aldaketaren aldeko apustua egitea da. Eta funtzionatzen du! Enpresa hauek erakusten dute errentagarria izan daitekeela etikari uko egin gabe.
Inoiz pentsatu baduzu “ezin dugu horrela jarraitu”, hona hemen aldaketarako bide orria. Zeren, azken batean, ESS ez baita soilik ekonomia forma bat, bizimodu bat da. Bat egin mugimenduarekin eta eraiki dezagun elkarrekin, inor jokoz kanpo geratzen ez den etorkizuna! Aurkitu lan bat ESS-n UpmeUp-en.
